MODERN İNSANIN BUNALIMLARI

        Malumumuz ki Dünya son üç yüz yıldırlı eskide olduğundan çok daha farklı bir yöne, konuma evriliyor. Hem değişiyor hem dönüşüyor. Teknoloji denilen kavram önümüze farklı bir o kadar da güzel imkanlar sunuyor. Lakin biz bu yazı dizisinde teknolojiyi, bilimi, sanatı, konuşmayacağız ancak konumuz bu kavramlara bir o kadarda bağlı olacak.
 Biz Modern İnsanın Bunalımları serisinde insanın hem bu kavramlar ışığında nasıl değiştiğini hem de bu süreçte diğer insanlarla aralarındaki ilişkiyi inceleyeceğiz. Biraz tarihsel biraz sosyolojik değerlendirmeler yapacağız.

                Konumuzun tarihsel kısmı çok önemli modern insanın ilişkilerini anlamamızda belki de en önemli noktayı oluşturuyor diyebiliriz. Gelin hep beraber Coğrafi keşiflere kadar uzanalım.

 Coğrafi keşiflerle Asya’daki zenginliğe alternatif yollar arama süreci Avrupalı denizci, seyyah ve kaşiflerin yeni kıtalar yeni insanlar tanımalarına yol açmıştı. Ve bu insanların tenleri ve yaşam koşulları birde dilleri alışılageldik tarzda değildi lakin madenleri, toprakları Osmanlı’nın gölgesinde gerçekleşen ticaretin yönünü değiştirmek için elverişliydi. Özellikle hammadde çok daha ucuza (hatta bedavaya) gelebilirdi. İşte tarihte bir çok defa tekerrür eden toplumların başka toplumlar üzerinde tahakküm kurma sürecinin ilk defa bütün dünyayı değiştirebilecek bir konuma gelmesi bu etkileşimle doğmuştu. Bu keşifleri yapan gezgin, denizci, kaşiflerin toprakları olan Avrupa’nın o zamanki yapısı da çok önemli.

Dini gücü, toplumun tamamına yaymış halkı bir çok yönden sömüren ve özgür düşüncenin karşısında bir kilise oluşumu var ki ilerleyen dönemlerde ortaya çıkacak olan ve bu yapıya bir tepki niteliğinde gelişecek Rönesans ve Reform hareketlerinin kaynağını oluşturan bağnaz ve kapalı bir sistem. Batı insanının gelişiminin önündeki büyük bir engel. Ta ki reform hareketlerine kadar. Reformla kilisenin etkileri toplumda azaltılmış. Ve bu süreç insanları farklı alanlara yönelmeye sevk etmiştir. Rönesans devrimi ise aradığı zemini bulmuştur. Peki ya Rönesans ne idi? Aslında mantığı basit, tamamen bir öze dönüş eski canlılığa yeniden kavuşmak. Bilim, sanat, teknik, felsefe, mimari alanlarında Antik Yunan’ın eski verimliliğine ulaşmak. Tamamen bir toplum değişimi ama tamamen yeni ve özgün bir sistem değil bir çekirdeğe çekiliş hareketi tam manada bir geçmişe dönüş. Reform hareketleriyle yavaş yavaş kırılan ilerlemenin önündeki zincirler Rönesans’ta ilerleme gelişim zincirlerini oluşturmuştur. Yani kilisenin bağlayıcı ve kısıtlayıcı yönleri, insanların hayatlarındaki zincirler (engeller) konumundayken artık modernliğe adım atan batı insanı kendisine sanat, bilim, teknik, üretim alanlarında zincirler oluşturmaya başlamıştı. Dinden dili yanan Batı toplumu dini yok etmiyordu lakin onu uzaklaştırıyordu yaşamından.

Tabi ki üretim alanındaki özlemde kendini göstermiştir. Her toplum süper güç olmak ister ama eski bir süper güçseniz bu bir özleme dönüşmüştür.  Kazanmaya üretmeye aç bir topluma sahiptir Avrupa. Ya üretim için gerekli olan insan gücü ya da ham madde?  Nüfus yeterli olabilir mi?

İşte yukarıda değindiğimiz insan gücü o garip, siyah insanlardan oluşabilirdi. Onları Avrupalılarla tanıştıran gemilerle bu sefer çalışmak için getirilebilirlerdi. Ham madde onlarda bolca vardı zaten hem de en değerlilerinden altın, gümüş, elmas gibi. Ne yazık ki birer ihtimal olan bu hamleler gerçeğe dönüştü.

 Ve 18. Yy’ ın sonu 19. Yy’ ın başlarındaki Sanayi Devrimi, gücün insandan makineye geçişinin başlangıcı. Dişliler, buharlı motorlar, ağır sanayi hamleleri, fabrikalar… Yavaş yavaş bu kavramlar insanların hayatlarına girmeye başlıyordu. Yeni bir üretim şekli yeni bir dünya düzeni demek yanlış olmaz olsa gerek.

 Güç makinelerde ve gücün sahibi olmak da Avrupa da üretimi yönetenlerin elinde. İşte bir toplumun başka bir toplum üzerinde tahakküm kurması sonucu oluşan ve efendilerin modern olduğu bir toplum düzeni bir yaşayış tarzı bir üretim ağı kademe kademe, sınıf sınıf... Üretim ağının en alt kademesi olan işçiler: Afrika yerlileri, Avusturalya yerlileri ( Aborjinler ),  Amerika yerlileri (Kızılderililer), Hintler ve daha birçok millet güneşin doğumundan batımına kadar dolaştığı... Çalıştırıldılar hem de her alanda sadece fabrikalarda çalışmadılar ve ya tarla sürmediler gündüz tarlada akşam efendilerinin evinde köle olarak. İşte bu hiyerarşiden doğan üsttekinin modern olduğu bir sistemin doğuşu ve temelleri.

Şimdi doğal olarak şunu düşünmemiz lazım bu insanlar bunun karşılığı ne aldı? Emeklerinin karşılığı onlar neye sahip oldular?

(…)

Cevap vermek zor çünkü çok ta bir şey yok ama gine de Avrupalılar onlara bazı şeyleri verdiler. O siyah insanlar İncil’e sahip oldular ya da Batılı ülkelerin dillerini çok iyi öğrendiler ve çoğunun modern(!) birer efendisi vardı artık. Artı olarak Avrupa’nın göbeğinde yıllarca İnsanat Bahçelerinde sergilendiler. Ve öyle eğitildiler ki büyük bir çoğunluğu bunun kaderleri olduğuna inanmıştı bile. Sadece bilim, sanat, teknik alanında bir toplum oluşmuyor ayrıca efendi, köle; burjuva, proletarya; lord, avam gibi kademeli bir toplum oluşumu da gözleniyordu. İnsanın bu değişime ayak uydurması zor olmadı ama esir olması çok kolay oldu. İşte bunalımda burda başlıyor. Hem kölenin, hem efendinin huzursuz olduğu bir sistem. İnsan psikolojisi burada çıkmaza giriyor. Efendi gücünü köleden aldığını biliyor. Köle ise tamamen farklı çünkü gücü yok, insan olduğunu haykırmak ve hatırlatmak kadar bile güce sahip değil.

Biz Doğu toplumu, bu gelişimin izleyicisi ve denekleri olarak seçeceğimiz iki yol var. Birincisi bu devasa sistemin içerisinde bunalmak, güce sahip olmak adına dişli seslerinin altında yaşamak veya bireysel toplumsal özgün bir üretim, tüketim ve Dünya tasavvuru geliştirmek. Temelleri ezilmiş halklar olmayan; kan, gözyaşı ve nefretten iz bulunmayan bir model oluşturmak. Unutmayın birilerinin doyması için asla birilerinin açlıktan ölmesi asla gerekmez.

İşte bizim serüvenimizde burada başlıyor. Modernliğin getirdiği yeni tip modayı, sanatı, bilimi, teknolojiyi yeniden yorumlayacağız.

Dünyamızın son üç yüzyılda yaşayarak gördüğü acı tecrübeleri bir daha hiçbir varlık üzerinde test etmemesi ya da denememesi temennisiyle.

Bir dahaki yazıda görüşmek üzere...

                                                                        
 Abdurrahim KARADEMİR